حقوق و دستمزد قانون کار در سال 1401

در این مقاله قصد داریم به حقوق و دستمزدها، نحوه محاسبه آنها و ساعات کاری قانون کار بپردازیم. اما قبل از رفتن به اصل مطلب می‌خواهیم مروری بر تاریخچه قانون کار در ایران داشته باشیم.

برای اولین‌بار در سال 1325 توسط مجلس شورای ملی، قانون کار در ایران تصویب شد. تصویب قانون کار در اثر تلاش‌های 3 اتحادیه کارگری در آن دوران بود. این سه اتحادیه، شورای متحده مرکزی اتحادیه‌های کارگران و زحمتکشان ایران را تأسیس کرده بودند. شرکت نفت انگلیس این قانون را قبول نداشت و به همین دلیل کارگران صنعت نفت دست به اعتصاب زدند، این اعتصاب باعث درگیری میان کارگران و پلیس شد.

قانون کار جدیدی در سال 1337 توسط دولت منوچهر اقبال و مشاور سازمان بین‌المللی تصویب شد .و با قانون کار قبلی که توسط اتحادیه کارگران تصویب شده بود، جایگزین شد. بعد از انقلاب، کارگران که تأثیر زیادی در پیروزی انقلاب داشتند، خواستار اصلاح قانون کار شدند. در این سال‌ها پیش‌نویس‌هایی توسط دولت ارائه شد اما گروه‌های کارگری به آن اعتراض کردند و رد شد و همچنان تا سال 1369 قانون کاری در ایران وجود نداشت.

در سال 1369 قانون کار توسط مجلس تصویب شد و در اواخر آبان‌ماه همان سال توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام مورد بررسی قرار گرفت و پس از اعمال تغییراتی مورد تایید قرار گرفت. بعد از تصویب قانون کار، کارفرمایان و کارگران در تمام سالهای بعد از تصویب قانون به آن اعتراض کرده و سعی در اصلاح آن داشتند. یکی از تغییرات مهمی که اعمال شد و کارگران از آن ناراضی بودند، ممنوع کردن هرگونه تظاهرات کارگری بود.

حتما بخوانید: معرفی بهترین برند دستگاه حضور و غیاب 2023

حقوق و دستمزد قانون کار

در قانون کار، حداقل دستمزد روزانه و حقوق ماهیانه کارگر مشخص شده است. بر همین اساس کارفرما نمی‌تواند مبلغی کمتر از چیزی که در قانون وزارت کار تعیین شده است را به‌عنوان حقوق کارگر پرداخت نماید. شورای‌عالی کار باید حداقل حقوق قانون کار را بر اساس نرخ تورم و هزینه یک زندگی مناسب را تصویب کند. یکی از مواردی که نارضایتی کارگران را به همراه داشته، کم بودن حداقل حقوق کارگران نسبت به کارمندان دولت است.

بر اساس ماده 7 قانون کار: قرارداد به چیزی گفته می‌شود؛ که به‌صورت شفاهی یا کتبی بین کارگر و کارفرما تعیین شده و کارگر در ازای دریافت مبلغی، کاری را به‌صورت موقت و یا دائم انجام می‌دهد. بنابراین هر فردی که کارگر یا کارمند است، قراردادی به‌صورت شفاهی یا کتبی دارد و در ازای دریافت مبلغی کاری را برای کارفرما انجام می‌دهد، تحت حمایت قانون کار است. توجه کنید که کارفرما و کارگر نمی‌توانند بر خلاف قانون کار توافق کنند چرا که این قانون آمره است، مگر در مواردی که خود قانون استثنا قائل بشود.

بنابراین کارفرما حق ندارند حقوق یک کارمند یا کارگر را برخلاف قانون وزارت کار پرداخت کنند و موظف هستند طبق قانون کار هرسال حداقل حقوق کارمندان و کارگران خود را افزایش دهند.

بر اساس صحبت‌هایی که رئیس سازمان بودجه داشته‌اند، در سال 1401 افزایش حقوق کارگران و کارمندان به‌صورت پلکانی صورت می‌گیرد و این رقم افزایش حقوق از بین 10 تا 30 درصد خواهد بود. رئیس سازمان برنامه‌وبودجه همچنین گفت: افرادی که در سال‌های گذشته میزان افزایش حقوق بیشتری داشتند، شامل 10 درصد افزایش حقوق خواهند شد و افرادی که میزان افزایش حقوق کمی داشتند، 30 درصد افزایش حقوق برای آنها اعمال خواهد شد.

اعضای شورای‌عالی کار که متشکل از وزیر کار و رفاه اجتماعی، نماینده کارفرمایان و نماینده کارگران است، نشستی در سال گذشته داشتند و در این نشست، حداقل دستمزد روزانه یک کارگر مبلغ 885.165 ریال تعیین شد. همچنین حداقل حقوق قانون وزارت کار در سال گذشته را نیز مبلغ 26.554.925 ریال تعیین کردند؛ بنابراین حداقل حقوق قانون کار 39 درصد افزایش یافت و 4 میلیون و 200 هزار تومان حقوق یک کارگر با داشتن یک خانواده سه‌نفری می‌باشد. این افزایش حقوق برای سنوات، حق مسکن، حق اولاد، و بن کارگری نیز می‌باشد.

حتما بخوانید:راهنمای خرید بهترین دستگاه های حضور و غیاب

تغییراتی که در حقوق و دستمزد کارکنان دولت در بودجه 1401 اعمال شده به شرح زیر است:

1. کارگران و کارمندان تابع قانون کار که دارای رشد حقوق و مزایا هستند. بر اساس تغییری که اعمال شده است نمی‌توانند از 3 درصد مجموع مبلغی که در آخرین حکم کارگزینی سال 1440 درج شده به‌علاوه 5.338.000 ریال، رشد حقوق و مزایای بیشتری دریافت کنند.
2. حقوق بازنشستگان، وظیفه‌بگیران و مشترک‌های صندوق‌های بازنشستگی کشوری و لشکری سایر صندوق‌های بازنشستگی وابسته به دستگاه‌های اجرایی، طبق توضیحات زیر به‌صورت متوسط 10 درصد افزایش خواهد یافت. این افزایش به‌گونه‌ای است که طبقات پایین‌تر دارای افزایش درصد بیشتری باشند.

در حکم حقوقی افرادی که ذکر شد در سال 1401، مبلغ 5.338.000 ریال به‌علاوه 3 درصد آخرین حکم حقوقی که در سال 1400 داشتند، اضافه خواهد شد. بعد از اعمال تغییراتی که ذکر شد، حکم حقوق افرادی که بازنشسته هستند، وظیفه‌بگیران و مشترکان صندوق‌های بازنشستگی، متناسب با سنوات خدمت قابل‌قبول، باید حداقل 45.000.000 ریال باشد.

3. در سال 1401 حداقل حقوق و مزایای شاغلانی که در ادامه ذکر شد خواهد شد، در کلیه دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده 29 قانون برنامه ششم توسعه، همچنین سازمان انرژی اتمی، نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات 10 درصد افزایش خواهد یافت. شاغلانی که این 10 درصد شامل آنها می‌شود عبارت‌اند از: شاغلان مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری، سایر حقوق‌بگیران، بازنشستگان، وظیفه‌بگیران مشمول صندوق‌های بازنشستگی. این موارد به‌استثنای شاغلانی است که قانون وزارت کار شامل آنها می‌شود.
4. در بودجه سال 1401 برای پاداش پایان خدمت مقامات، رؤسا، مدیران و کارکنان کلیه دستگاه‌های اجرایی، وزارت اطلاعات، سازمان انرژی اتمی و نیروهای مسلح در ازای هرسال خدمت حداکثر تا 30 سال و تا سقف چهار میلیارد و 450 میلیون ریال (4.450.000.000) خواهد بود.
5. 370 میلیون ریال سقف ناخالصی پرداختی ماهانه از محل حقوق و مزایای مستمر و غیرمستمر و سایر پرداخت‌ها از هر محل و تحت هر عنوان در سال 1401 برای گروه‌های زیر در سراسر کشور در نظر گرفته شده است: گروه‌های مختلف حقوق‌بگیر در دستگاه‌های اجرایی، نیروهای مسلح، وزارت اطلاعات، سازمان انرژی اتمی، اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها، موسسات آموزشی عالی و پژوهشی و قضات.

دقت کنید که کارانه گروه پزشکی و عیدی پایان سال، از حکم این جز مستثنی هستند. همچنین پرداخت مازاد بر 370 میلیون ریال در هر ماه تحت هر عنوان و از هر محل به اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها، کارکنان لشکری و کشوری، بازنشستگان در وزارتخانه‌ها، قضات، شرکت‌های دولتی و شرکت یا موسساتی که مدیران آنها توسط نهاد‌های عمومی یا دولت انتخاب می‌شوند، ممنوع است.

نحوه محاسبه حقوق قانون وزارت کار

شورای‌عالی کار حداقل حقوق قانون کار را بر اساس ماه شمسی 30 روزه اعلام می‌کند اما هنگام پرداخت، به تعداد روز‌های آن ماه محاسبه می‌شود. چرا که در تقویم شمسی همه ماه‌ها 30 روزه نیستند. پرداخت حقوق برای ماه‌های 31 روزه، تقسیم بر عدد 30 شده و در عدد 31 ضرب می‌شود. برای ماه‌های 29 روزه هم میزان پرداختی بر عدد 39 تقسیم شده و در آخر در عدد 29 ضرب می‌شود.

در قانون وزارت کار 44 ساعت کار در هفته به‌علاوه یک روز تعطیلی تعیین شده است (حقوق روز جمعه محاسبه می‌شود). برای به‌دست‌آوردن خالص کارکرد یک فرد، 7 ساعت و 20 دقیقه ساعت کاری در روز را در نظر بگیرید، براین‌اساس هر فرد باید 30 تا 7 ساعت و 20 دقیقه کار کند که جمع این اعداد 220 ساعت در ماه می‌شود. سپس باید جمعه‌ها و نصف روز پنجشنبه‌ها و بقیه روز‌ها تعطیل را کم کنید تا خالص کارکرد یک فرد را بفهمید.

باتوجه‌به گفته‌های بالا موارد زیر را خواهیم داشت:

44 ساعت / 6 روز کاری = 33/7 که همان 7 ساعت و 20 دقیقه می‌شود.

مزد مبنا = حقوق روزانه × روزهای کارکرد
هر ساعت اضافه‌کار= (حقوق روزانه /7.333) × 1/4
حق اولاد به‌ازای هر فرزند = 3 × حداقل حقوق روزانه که تا سقف 2 فرزند قابل پرداخت است
حق مسکن = ماهانه 200.000 ریال
بن کارگری = ماهانه 1.100.000 ریال
سایر مزایا بر اساس تشخیص کارفرما می‌باشد
حقوق = مزد مبنا + حق اولاد + حق مسکن + حق بن
بیمه سهم کارگر = (حقوق – مزایای غیر مشمول) × 7%
مالیات حقوق پرداخت کارگر = (حقوق – موارد غیر مشمول – معافیت مالیاتی ماهانه حقوق)

وجوهی که مشمول کسر حق بیمه است:

• حقوق، دستمزد، کارمزد
• فوق‌العاده‌های شغلی
• اضافه‌کار، شب‌کاری، نوبت‌کاری
• فوق‌العاده خارج از مرکز
• فوق‌العاده انجام کارهای سخت و زیان‌آور
• کمک‌هزینه خواروبار و مسکن
• مزد ایام تعطیل و مرخصی استحقاقی
• فوق‌العاده‌های ثابت و مانند آنها
• پاداش به جز مواردی که مشمول کسر حق بیمه نیست.
• وجوهی که مشمول حق بیمه نیست:
• بازخرید ایام مرخصی
• کمک‌هزینه اولاد
• هزینه سفر و ماموریت
• عیدی و پاداش نهضت سوادآموزی
• حق شیر و پاداش افزایش تولید
• خسارت اخراج و مزایای پایان کار
• حق همسر که در اجرای قانون نظام هماهنگ پرداخت به کارکنان دولت که مشمول قانون تأمین اجتماعی هستند، پرداخت می‌شود.

مرخصی استفاده نشده چطور محاسبه می‌شود؟

بر اساس ماده ۶۶ قانون کار تنها امکان ذخیره 9 روز مرخصی برای کارگران وجود دارد. این به این معنا است که کارگران یا کارمندان نمی‌توانند بیشتر از 9 روز از مرخصی خود را به سال بعد انتقال دهند؛ بنابراین، پس کارگران و یا کارمندان اگر از مرخصی استفاده نکنند، دولت فقط برای 9 روز آن مبلغی را پرداخت می‌کند. اگر شخصی در طول سال از تمام مرخصی خود استفاده نکند، می‌تواند کل مبلغ مربوط به مرخصی خود را از کارفرما دریافت نماید.

حتما بخوانید:دستگاه حضور و غیاب  Suprema BioStation 3

ساعات کاری قانون کار

همان‌طور که گفته شد بر اساس وزارت کار و رفاه اجتماعی 44 ساعت کار در هفته را برای کارگران و کارمندان تعیین کرده است. با تقسیم عدد 44 بر عدد 6 که تعداد روز کاری در هفته است، عدد 7.33 به دست می‌آید که بر همین اساس ساعات کاری را 7 ساعت و 20 دقیقه در هر روز تعیین کرده‌اند. شرکت‌هایی که روزهای پنجشنبه تعطیل هستند. 8 ساعت و 50 دقیقه کار را برای کارگران در روزهای شنبه تا چهارشنبه در نظر گرفته‌اند. تا به این صورت در هفته 44 ساعت کار خود را انجام داده باشند.

 اگر کارکرد کارگری برابر با 44 ساعتی باشد که قانون کار تعیین کرده است. در این حالت اضافه‌کاری و یا کسر کار مشمول کارگر نمی‌شود و حقوق و مزایایی که تعیین شده کامل پرداخت می‌شود. اگر کارکرد کارگر از ساعات کاری تعیین شده بیشتر باشد؛ اضافه‌کار شامل کارگر می‌شود. فرمول محاسبه اضافی کاری به‌صورت (مزد ساعتی ضربدر ۱.۴ ضربدر ساعات اضافه‌کار) می‌باشد. اما اگر کارکرد کارگر از ساعات کاری که قانون کار تعیین کرده کمتر باشد، در این صورت منجر به کسر کار می‌شود. و حقوق کارگر باتوجه‌به میزان کارکرد وی پرداخت می‌شود.

نکات مهم در مورد ساعات کاری قانون

ساعات کار هفتگی کارگران قانون کار در ماده ۵۱ قانون کار تعیین شده است. همچنین ساعات کار قانونی و موظفی کارهای سخت و زیان‌آور و زیرزمینی نیز در ماده ۵۲ قانون کار تعیین شده است.

۴۴ ساعت به‌عنوان ساعات کار موظفی کارگران عادی برابر با ماده ۵۱ قانون کار و تبصره ۱ و ۲ از همان ماده مشخص شده است. ۳۶ ساعت هم ساعات کار موظفی کارگران شاغل در مشاغل سخت و زیان‌آور و زیرزمینی در ماده ۵۲ قانون کار مشخص شده است.

نحوه کار بعضی از مشاغل، شرکت‌ها و کارگاه‌ها به نحوی است که ممکن است ساعات کاری کارگران بیشتر از مقادیر تعیین شده بشود. در این حالت باید به ماده ۵۹ قانون کار مراجعه کنیم.

چگونگی ارجاع اضافه‌کار در ماده ۵۹ قانون کار مشخص شده است. در تبصره ماده ۵۹ قانون کار حداکثر ارجاع اضافه‌کار ۴ ساعت در روز است. ارجاع اضافه‌کار به کارگران بر اساس بند الف و بند ب ماده فوق، منوط به موافقت کارگر و پرداخت ۴۰% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی است.

مفاد مهم قانون وزارت کار

مفاد مهمی که در این بخش مطالعه می‌کنید، بیشتر مربوط به مشاغل مهندسی است. توجه کنید که کلمه کارگر در اینجا معنی عام دارد. به‌عنوان‌مثال مهندسی که در یک شرکت، کار طراحی و نظارت را انجام می‌دهد و یا به‌صورت پیمانکار جزء، مشغول است یک کارگر به حساب می‌آید و مشمول قانون کار می‌شود.

• افرادی که به‌صورت آزمایشی کار می‌کنند. حداکثردوره آزمایشی ۱ تا ۳ ماه است.

اگر کار توسط کارفرما قطع شود: باید دستمزد کل دوره آزمایشی را بدهد. همچنین اگر کارگر بعد از مدتی کار را رها کند، کارفرما می‌بایست دستمزد مدت زمانی را که کارگر کار کرده است را پرداخت نماید.

• در قانون کار، مطالبات کارگر از دیون ممتازه است.

یعنی اینکه اگر پیمانکار حقوق کارگر را پرداخت نکرد کارفرما باید از محل ضمانت حسن انجام کار، حقوق کارگر را بپردازد.

اگر کارفرما عوض شد، کارفرمای جدید باید طبق تعهداتی که کارفرمای قبلی با کارگران داشته عمل نماید.

• مدت خدمت نظام‌وظیفه، به‌ازای پرداخت حق بیمه جزء سوابق خدمت و کار آنان محسوب می‌شود.

یکی از قوانین خوب قانون کار این مورد است. بسیاری از شرکت‌ها یا کارفرما از کارکنان مدارکی مانند سه سابقه بیمه را می‌خواهند. اگر سابقه بیمه کارگری کمتر این مقدار است، می‌تواند با خرید خدمت سربازی، مدت زمانی که خدمت کرده است را به سابقه بیمه خود اضافه نماید.

• در صورت بروز حوادث در محل کار که باعث به تعطیل شدن بخشی از کارگاه می‌شود و نتوان تعهدات کارگران را پرداخت کرد، در این صورت قرارداد کارفرما و کارگر در حالت تعلیق قرار می‌گیرد.
• پس از برطرف‌شدن حالت تعلیق قرارداد، اگر کارگر پس از ۳۰ روز بازنگردد یا اگر کارفرما او را قبول نکند فرصت دارد تا 30 روز شکایت کند. در غیر این صورت مستعفی شناخته شده و باید به‌ازای هرسال کار ۱ ماه حقوق به‌عنوان سنوات بگیرد.
• کارگری که درخواست استعفا داده است، باید تا یک ماه به کار خود ادامه دهد.
• در وضعیتی که کارگر فوت کرده است، طبق قانون کار کارفرما باید تا انجام شدن کارهای کارگر، به مدت سه ماه حقوقش را پرداخت نماید.
• بعدازاین که کار به اتمام می‌رسد، کارفرما باید معادل یک ماه آخر کارگر مبلغی را به‌عنوان مزایا به کارگر پرداخت نماید.
• در قراردادی که به‌صورت موقت است، کارفرما و کارگر حق فسخ یک‌طرفه را ندارند و رسیدگی به اختلافات به عهده هیئت تشخیص است.

در بعضی از قرارداد‌های کاری دیده شده است که کارفرما بندی را قید کرده که می‌تواند با این اخطار قبلی یک‌ماهه به‌ تنهایی قرارداد را فسخ کند. این از موارد آشکار نقض قانون کار می‌باشد.

• در صورت اهمال کارگر و رای شورای کار، کارفرما برای فسخ قرارداد باید تمام حق‌وحقوق کارگر را بدهد و علاوه‌برآن به‌ازای هرسال کار یک ماه حقوق حق سنوات بدهد.
• اگر به علت ضررهای کارگاه، کار کارگر به اتمام برسد یا از کارافتاده شود، طبق قانون وزارت کار کارفرما وظیفه دارد به‌جای یک ماه دو ماه حقوق به کارگر پرداخت نماید.
• ساعات کاری کارهای سخت و زیان‌آور و زیرزمینی نباید بیشتر از ۶ ساعت در شبانه‌روز و ۳۶ ساعت در هفته باشد.
• اگر به هر دلیلی کارگر به‌صورت روزمزد کار می‌کند، کارفرما موظف است تا حداکثر 15 روز دستمزد کارگر را پرداخت نماید.
• اگر کارگر باید تحت عنوان ماموریت به خارج از محل کار برود، هزینه رفت‌وآمد کارگر بر عهده کارفرما است. ماموریت به کاری اطلاق می‌شود که حداقل ۵۰ کیلومتر دورتر باشد یا کارگر یک شب در آنجا بخوابد.
• کار متناوب نباید ۱۵ ساعت در شبانه‌روز شود.
• کارگران شب‌کار طبق قانون کار 35 درصد بیشتر حقوق دریافت کنند.

سخن پایانی

در این مقاله سعی کردیم یک راهنمای کامل و جامع در مورد حقوق و دستمزد تعیین شده از سوی قانون کار ارائه دهیم. تاریخچه قانون کار، حقوق دستمزد، نحوه محاسبه حقوق، مرخصی‌های استفاده نشده، ساعات کاری و مفاد مهم قانون کار مباحثی بودند؛ که در این مقاله به آنها پرداخته شد. اگر نظر، انتقاد و یا پیشنهادی در رابطه با این مقاله دارید، در بخش دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید و درآخر می‌خواهیم که این مقاله را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.