مدیریت اضافه کار پرسنل و قانون اضافه کاری 1403 از جمله موضوعات بسیار مهمی است. که با توسعه کسب وکارهای مختلف اهمیت و جایگاه ویژه ای یافته است. از آنجایی که نیروی کار و منابع انسانی مهم ترین بخش هر کسب وکار و شغلی به حساب می آید. لذا اهمیت بررسی و درک شرایط کارکنان و پرسنل و یا کارگران بیش از پیش است. با این حال اضافه کاری پرسنل چالش ها و مسائل خاص خود را دارد، ما در این مقاله به دنبال بررسی ابعاد مختلف اضافه کاری و مدیریت اضافه کار پرسنل هستیم و در ابتدا می خواهیم بدانیم اضافه کاری و مدیریت اضافه کار پرسنل چیست و چگونه می توان اضافه کاری پرسنل را مدیریت کرد.
فهرست مطالب
اضافه کاری چیست ؟
مدیریت اضافه کار پرسنل و تعریف آن نیازمند این است که ابتدا با مفهوم اضافه کاری آشنا شویم. حتما تا به حال اصطلاح اضافه کاری به گوشتان خورده است، و یا در محیط کار کم و بیش بر حسب شغل و حرفه خودتان با این مساله برخورد کرده اید. و یا تجربه اضافه کاری در محیط شغلی خود را داشته اید. همانطور که می دانید اضافه کاری اصطلاحا به تعداد ساعات اضافی که پرسنل یا کارگران یک مجموعه ای بایستی در محل کار، به فعالیت مشغول باشند اطلاق می شود. به این صورت که اضافه کاری، فعالیت و وظیفه ای مازاد بر فعالیت اصلی در طول ماه است. البته گفتنی است طبق قانون کار بایستی دستمزد و یا میزان حقوق تعیین شده برای اضافه کاری برای پرسنل پرداخت شود. پس اضافه کار کردن فعالیتی رایگان به حساب نمی آید.
در شرایط عادی و بدون اضافه کار پرسنل در طول هر هفته کاری 44 ساعت و در طول روز 8 ساعت موظف به انجام وظیفه در محیط کار می باشند. که با در نظر گیری اضافه کار، بر میزان این ساعت افزوده خواهد شد.
البته گفتنی است در برخی از مشاغل به دلیل شرایط خاص و یا سختی و پیچیدگی کار میزان ساعات فعالیت کارکنان کمتر از 8 ساعت در طول روز بوده و میزان فعالیت پرسنل این بخش ها 6 ساعت در طول روز و 36 ساعت در طول هفته است.
حتما بخوانید: تاثیرات اضافه کاری در منابع انسانی
انواع اضافه کاری کدام است ؟
برای مدیریت اضافه کار پرسنل بایستی با انواع اضافه کار پرسنل آشنایی داشته باشیم. زیرا اضافه کاری انواع مختلفی دارد و محدود به یک نوع نیست، که در اینجا به برخی از مهم ترین آنها اشاره می کنیم :
1) اضافه کاری شبانه
در اضافه کاری شبانه کارکنان موظف هستند در شیفت شب به فعالیت بپردازد.بر این اساس ساعات اضافه کاری از ساعت 10 شب تا 6 شب می تواند ادامه داشته باشد.
2) اضافه کاری عادی
اگر در روزهای کاری هفته، بیشتر از ساعات اصلی کاری خود به انجام وظیفه خود مشغول شوید. این نوع از اضافه کاری، اضافه کاری عادی نام دارد.
3) اضافه کاری جمعه
جمعه روز تعطیل برای بیشتر کسب وکارها به شمار می آید. و تقریبا تمامی ارگان ها و سازمان ها در این روز تعطیل هستند( به جز نیروی انتظامی، بیمارستانها، آتش نشانی و…) با این حال اگر اضافه کاری در روز جمعه باشد، شما موظف به انجام آن هستید.
4) اضافه کاری روزهای تعطیل
علاوه بر روز جمعه، در روزهای تعطیل نیز فعالیت کلیه ادارات و بخش های تولیدی، صنعتی و خدماتی و… تقریبا همگی تعطیل است. با این حال کارکنانی که اضافه کار هستند ممکن است در این روزها نیز مشغول به فعالیت باشند.
شرایط مدیریت اضافه کار پرسنل چیست ؟
بر اساس ماده 59 قانون کار، برای انجام اضافه کاری پرسنل، علاوه بر کارفرما، پرسنل و یا کارگر نیز موافق این امر باشد. و انجام اضافه کاری با رضایت طرفین صورت گیرد. زیرا اضافه کار اگر با نارضایتی پرسنل صورت گیرد، باعث فرسایش روح و روان وی خواهد شد. و در نتیجه شرکت نیز به هدف خود که افزایش راندمان و کارایی و توسعه است نخواهد رسید، و عملا این نوع از اضافه کاری ارزش افزوده ای برای شرکت به همراه نخواهد داشت.
و تنها منابع شرکت و زمان و وقت نیروی کار در جهت نامطلوب خود به هدر خواهد رفت.در مدیریت اضافه کار حتما بایستی به این امر توجه کرد تا نیروی کار با رضایت درونی ساعت بیشتری را در محیط کاری خود به فعالیت مشغول باشد. زیرا در این صورت است که اهداف اضافه کاری محقق خواهد شد. و شرکت خواهد توانست مدیریت اضافه کار پرسنل را به درستی و همراه با بهره وری اجرایی و پیاده سازی کند.
میزان دستمزد پرداختی برای هر ساعت از اضافه کاری بایستی 40 درصد بیشتر از دستمزد هر ساعت کاری در زمان معمولی باشد. به عبارتی دیگر طبق قانون ضریب دستمزد اضافه کاری برابر 4/1 برابر دستمزد در شرایط عادی می باشد. گفتنی است این مقدار توسط وزارت کار ابلاغ گردیده و کلیه ادارات و شرکت ها و… موظف به اجرا نمودن آن هستند. و پرداخت کمتر از این مقدار زیر پا گذاشتن حقوق پرسنل به حساب می آید.
شرایط اضافه کاری چیست؟
طبق قانون و بر اساس مدیریت اضافه کار پرسنل، کارکنان نبایستی از 4 ساعت کاری تجاوز نماید، زیرا بدن انسان محدودیت های جسمی زیادی دارد و انجام یک کار یکنواخت برای تعداد ساعات بسیار زیاد ممکن است به خستگی و آسیب های بالقوه بسیاری منجر شود، از طرفی هرچقدر تعداد ساعات اضافه کار بیشتر شود، طبیعتا رفته رفته درصد خطا و اشتباه نیروی کار به احتمال بسیار زیاد افزایش خواهد یافت، در نتیجه بهتر است میزان ساعات اضافه کاری از حد معینی بیشتر نشود.
مدیریت اضافه کار پرسنل چیست ؟
مدیریت علم و هنر کار کردن با دیگران و به وسیله دیگران است. و در همین راستا مدیریت اضافه کار پرسنل به علم و هنر کارفرمایی اشاره می کند که با در نظر گیری شرایط، خواسته و نیاز پرسنل به تنظیم و سازماندهی هر چه بهتر اضافه کار پرسنل می پردازد. به گونه ای که بیشترین منفعت نصیب کارفرما و پرسنل شود و این منفعت تنها یک سود و منفعت یک طرفه نباشد. و در کنار منفعت نیز کمترین آسیب جسمی و روحی را به کارکنان و پرسنل وارد کند، و از طرفی شرکت و یا کارفرما به هدف تعیین شده خود نیز برسد.
در نهایت هدف از مدیریت اضافه کار ، افزایش بازدهی و راندمان نیروی کار و پرسنل است. به گونه ای که افزایش بازدهی نیروی کار منجر به افزایش راندمان و رشد و توسعه شرکت و یا واحد تولیدی و خدماتی و… شود. زیرا رشد و توسعه کسب و کار رابطه بسیار مستقیمی با افزایش عملکرد کارکنان و پرسنل دارد.
پس ضروری است که به اهمیت مدیریت منابع انسانی در اضافه کاری و مدیریت اضافه کار پرسنل بیشتر پی ببریم. زیرا اگر اضافه کاری پرسنل به صورت سازمان یافته نباشد، تمام اقدامات صورت گرفته بی ثمر خواهد بود.
مهم ترین چالش های مدیریت اضافه کار پرسنل چیست ؟
مدیریت اضافه کار پرسنل جز لاینفک هر سازمان و کسب وکاری است، زیرا شرکت ها و یا مجموعه های مختلف تولیدی و صنعتی و یا خدماتی و… بنا به نیاز و خواسته و صلاحدید کارفرما در شرایط خاصی بطور اختیاری و گاه بنا به اجبار بایستی اضافه کاری کنند. پس صرف وجود اضافه کاری به تنهایی کافی نیست، و بایستی برای آن برنامه مدونی در سازمان وجود داشته باشد. و چالش ها و مشکلات احتمالی در آن پیش بینی شود و برای هر یک پاسخ و نتیجه قطعی وجود داشته باشد.
اضافه کاری پرسنل چالش هایی را پیش روی پرسنل و یا کارکنان قرار می دهد. که در ادامه به بررسی مهم ترین چالش های اضافه کاری پرسنل خواهیم پرداخت.
از جمله مهم ترین چالش های مدیریت اضافه کار که اهمیت بسیار زیادی دارند می توان به موارد زیر اشاره کرد :
در نظر گیری حداکثر ساعات اضافه کاری
همانطور که در بالا نیز اشاره شد حداکثر میزان اضافه کاری در طول روز نبایستی بیشتر از 4 ساعت باشد. و طبق قانون میزان سقف اضافه کاری پرسنل و کارکنان نباید بیشتر از این مقدار تجاوز کند. جهت مدیریت اضافه کار پرسنل بایستی حتما این امر مد نظر کارفرما قرار گیرد. تا از آسیب ها و چالش های احتمالی روحی و جسمی برای کارکنان جلوگیری به عمل آید.
در نظر گیری شرایط پرسنل
لازمه مدیریت اضافه کار پرسنل، درک شرایط و درنظر گیری شرایط روحی و جسمی کارکنان است.بسیاری از افراد بعد از انجام 8 ساعت فعالیت و وظیفه خود دیگر توان و رمقی برای ادامه فعالیت ندارند. و در صورت ادامه فعالیت ممکن است نه تنها کمکی به پیشبرد اهداف سازمان ننمایند . بلکه بطور معکوس به کاهش راندمان و بازدهی شرکت هم منجر شوند!
پس کارفرمایان بهتر است کمیت را هرگز فدای کیفیت نکنند. و این نکته را مدنظر داشته باشند که الزاما وجود فعالیت بیش از حد و اضافه کاری، منجر به رشد و توسعه نخواهد شد. زیرا توانایی انسان بعد از چندین ساعت ممکن است رو به کاهش باشد. و در صورت ادامه حتی به نقطه صفر نیز برسد!
اجباری نبودن اضافه کاری
برای مدیریت اضافه کار پرسنل بایستی این نکته را مد نظر داشت که، تا حد امکان در شرکت ها و در ادارات سعی بر این شود که اضافه کاری پرسنل اختیاری باشد، زیرا با اعمال اضافه کاری های اجباری رفته رفته نیروی کار و یا پرسنل از انجام وظایف خود خسته خواهد شد و حتی ممکن است بطور کلی از انجام وظیفه خود سر باز زند و یا حتی به فکر تغییر شغل خود باشد. بنابراین بهتر است اضافه کار پرسنل بر اساس انتخاب و اختیار خود کارکنان باشد تا اینکه یک امر اجباری باشد.
در کشورهای توسعه یافته اضافه کاری پرسنل امری اختیاری به حساب می آید، که از این جهت اقدامی خوب در جهت رعایت حال و حقوق اولیه پرسنل به شمار می آید.
پرداخت های به موقع در مدیریت اضافه کاری پرسنل
امروزه با توجه با توجه به شرایط اقتصادی و مشکلات آن، بسیاری از افراد برای تامین هزینه های زندگی به ناچار رو به اضافه کاری آورده اند.و طبیعتا هدف نهایی این نوع از اضافه کار مشخص است، و آن هم تامین هزینه های زندگی و رفع مشکلات مالی است. بنابرین اگر کارفرما در پرداخت اضافه کاری پرسنل تعلل نماید، باعث دلسردی و دلزدگی کارکنان و پرسنل خواهد شد و چالش جدی برای راندمان و عملکرد فردی و سازمانی به وجود خواهد آورد.
بر اساس قانون کارفرما موظف است میزان پرداختی های مربوط به اضافه کاری را بدون معوقه و در هر ماه به طور منظم و دقیق پرداخت نماید. گفتنی است پرداخت درست و به موقع دستمزد اضافه کاری باعث افزایش انگیزه کارکنان می شود. اما اگر خللی در زمینه پرداخت دستمزد اضافه کاری وجود داشته باشد، باعث بی انگیزگی وی خواهد بود.
نتیجه گیری
در دنیای امروز با توجه به شرایط اقتصادی و تامین هزینه های زندگی، به نظر می رسد اضافه کاری به امری اجتناب ناپذیر و ضروری تبدیل شده است، و امروزه بسیاری از پرسنل و کارفرمایان به دنبال اضافه کاری پرسنل هستند زیرا اضافه کاری اقدامی است که برای هر دو طرف کارفرما و پرسنل دارای منفعت است، زیرا کارکنان با اضافه کار کردن به حقوق و دستمزد بیشتری می رسند و از طرفی کارفرما نیز بدون نیاز به استخدام نیروی جدید که انواع هزینه های زمانی، اقتصادی و… را متحمل شرکت می کند، می تواند با استفاده از نیروی فعلی که تجربه کافی نیز دارد با تقبل کمترین هزینه زمانی و اقتصادی به اهداف خود برسد.به همین جهت مدیریت اضافه کار پرسنل اهمیت بسیار زیادی دارد.
با این حال همانطور که در بالا به تفصیل اشاره شد فعالیت زیاد چالش های خاص خود را دارد که نیازمند مدیریت و سازماندهی اصولی و حساب شده ای است. می دانیم که صرف انجام اضافه کاری به بهبود شرایط کمکی نمی کند و آنچه که مهم تر از چیز دیگر است مدیریت شرایط و عبور از این چالش های احتمالی است. به دیگر سخن اضافه کاری پرسنل را به گونه ای باید برنامه ریزی و مدیریت کنیم که کمترین آسیب متوجه کارکنان و کارفرما باشد؛ تا بدین وسیله هم کارفرما و هم پرسنل به اهداف خود از اضافه کار دست یابند.
اگر پرسنل با حداکثر توان خود در جهت بهبود و توسعه و کارایی شغلی تلاش نماید بهره وری برای شرکت به ارمغان خواهد آورد. که این امر به نوبه خود منجر به دریافتی بیشتر و در نتیجه رضایت کارفرما خواهد شد، و مدیریت اضافه کار پرسنل نیز به بهترین نحو ممکن در سازمان اجرایی خواهد شد.
پس همان طور که گفته شد، هر سازمان و اداره ای جهت مدیریت اضافه کار پرسنل بایستی برنامه اصولی، هماهنگ و سازمان یافته ای تدوین نماید. تا بدون چالش و یا حداقل چالش به مسیر رشد و پیشرفت خود ادامه دهد، و رضایت کارکنان و پرسنل را سرلوحه خود قرار دهد.
نظرات کاربران